Blok 0 – particulier opdrachtgeverschap onder gemeentelijke regie in de Houthavens

Het laatste artikel in de reeks over projecten met een op bottom-up geïnspireerde werkwijze over zelfbouw in de Houthavens.

Voor de crisis van 2008 stond iedereen in de startblokken om de Houthavens in één keer te ontwikkelen. Het bestemmingsplan was rond en het begin kon gemaakt worden. Toen de crisis zich aandiende, was er geen geld meer voor uitvoering van deze plannen en moest een nieuwe strategie worden uitgedacht. Besloten werd om op deze ingewikkelde locatie pioniers aan te trekken, die alle vrijheid zouden krijgen om zelf iets te ontwikkelen op de door de Gemeente beschikbaar gestelde grond. Projectbureau Houthavens stelde enkele randvoorwaarden om te bewerkstelligen dat er een gesloten straatwand van een uniforme hoogte ontstaat. Binnen dit kader kregen de initiatiefnemers alle vrijheid. Ontwikkelaars, particulieren, een collectieven van particuliere of zakelijke opdrachtgevers konden op 1 mei jl. hun plannen ingedienen, na toetsing aan de randvoorwaarden. Vrijdag 15 juni vond de loting van Blok 0 plaats. De partijen met de hoogste rangnummers zijn inmiddels bij elkaar gekomen op projectbureau Houthaven om de plannen te verdelen over de beschikbare strook grond. 
Na het tekenen van de reserveringsovereenkomsten tussen de partijen en Stadsdeel West, krijgen de partijen een jaar de tijd om hun schetsontwerp voor Blok 0 verder uit te werken volgens de kavelregels en hun financiën rond te krijgen.

De bebouwing die op deze manier in de Houthavens tot stand wordt gebracht is aan te merken als stedebouw. Gezien de duidelijke regie van bovenaf is deze echter niet bottom-up te noemen. Hiermee doet zich ook de contradictio in terminis voor die schuilgaat in het onderzoeksveld van de bottom-up stedebouw: de bouw van onderdelen van een stad vraagt per definitie om planning en sterke regie van bovenaf, hetgeen niet te verenigen is met de gestelde definitie van bottom-up. 
Dit betekent echter niet dat de manier waarop momenteel stedebouw wordt bedreven in de Houthavens niet vernieuwend is. Dat de overheid hier de rol op zich neemt van een faciliterend en kaderscheppend orgaan, staat in contrast met de traditionele top-down planning die decennialang gangbaar was in Nederland. Bovendien wordt in de Houthavens niet één plan gemaakt, dat in één keer wordt ontwikkeld. Blok 0 wordt ‘organisch’, dat wil zeggen stukje voor stukje, bebouwd. Regie wordt gevoerd door het creëren van stedebouwkundige randvoorwaarden en door functies te situeren (onderwijs, woningbouw, etc.) op specifieke locaties.