Ik
ben gevraagd deze tentoonstelling WeOwnTheCity officieel te openen.
Ik voel me zeer vereerd. Ik doe dat graag maar wel op persoonlijke
maar vooral op ruimtelijk-professionele titel. De tentoonstelling
stelt mij tevens voor de vraag Who owns the city?
Als
je deze vraag googlet krijg je zo'n 20.000 hits; meest opvallend is
dat op de eerste page al duidelijk wordt dat “Foreign investors
now own the majority of City of London offices, according to a new
study from the Department of Land Economy.”
The
City of London wordt daarmee erg kwetsbaar voor de vlucht van
internationaal kapitaal, niet ondenkbeeldig nowadays.
Hoe
zit dat in Amsterdam? Betrekkelijk eenvoudig; de grond is voor het
overgrote deel in handen van de gemeenschap, van de gemeente en in
het beheer bij het ontwikkelingsbedrijf, de dienst waar ik werk. Als
het gaat om nog te ontwikkelen grond ligt de zeggenschap over wat er
op komt bij de stadsdelen en de projectgroepen (die daar overigens de
wethouder over adviseren). De waardeontwikkeling die daarbij wordt
gerealiseerd komt toe aan de samenleving. So far so good.
Sinds
2008 toen er een ware orgie van diverse crises uitbrak ligt er echter
veel braak. Heel veel. Van de voorheen kapitaalkrachtige
grootschalige bedrijven (van wie is de stad?) zoals
projectontwikkelaars en corporaties is niet veel meer te verwachten.
Bij hen is kapitaal immers weggevallen.
Gelukkig
zijn er de bottom-up initiatieven. Ik wil één voorbeeld
noemen omdat de gang van zaken rond dit voorbeeld zeer illustratief
is voor het huidige tijdsgewricht. Een groep betrokken Amsterdammers
heeft onder de naam Breakland de stad en daarmee de
Amsterdamse samenleving een ‘niet te weigeren’ bod gedaan om
tijdelijk op het Zeeburgereiland iets moois te maken.
Een
tijdelijke vrije zone waar alle Amsterdammers welkom zijn om hun
dromen te realiseren (Van wie is de stad?). Meer concreet
bestond het plan uit twee pijlers;
- collectieve particuliere stedenbouw (CPS). Dat houdt in dat burgers niet langer alleen hun eigen kavel mogen bebouwen, daar zijn inmiddels genoeg voorbeelden van in Amsterdam, maar dat ze ook vrij zijn om hun eigen straat of woonwijk in te richten.
- een grootstedelijke proeftuin en kenniscentrum voor innovatie, duurzaamheid en stedenbouwkundige ontwikkeling.
Kortom
co-creatie, meerwaarde realiseren, bijdrage aan de stad, noem wat je
wilt.
Voor
de wethouder was dit aanbod de aanleiding om op gegeven moment via de
media te melden dat een deel van het Zeeburgereiland voor €1 voor
10 jaar beschikbaar was.
De
projectgroep vatte e.e.a. als volgt op. Er werd een boek gemaakt van
tientallen bladzijden met randvoorwaarden (inhoudelijk en
procesmatig) en de projectgroep schreef een prijsvraag uit. Een
onafhankelijke jury beoordeelde de inzendingen – maar liefst 30
(wat een rijkdom) – op financiële haalbaarheid (zo heb ik mij
laten uitleggen op een intern gemeentelijke bijeenkomst door de
juryvoorzitter). Uiteindelijk heeft er natuurlijk één gewonnen en
zijn er 29 verliezers. Dit is een prima aanpak als je te maken hebt
met landelijk opererende kapitaalkrachtige projectontwikkelaars en
woningcorporaties. Maar slecht voor de energieke samenleving want die
29 verliezende initiatieven haken waarschijnlijk af voor een verdere
bijdrage aan Amsterdam.
Ook
hier weer die opdoemende vraag. Van wie is de stad? Hoogleraar Henri
Beunders heeft onlangs een artikel over de verhouding overheid en
burger, actief burgerschap en het thema Do it ourselves
geschreven in de Groene Amsterdammer (21 juni 2012). In dat artikel
“Aristocratie van iedereen”haalt hij een grote wetenschapper aan.
De naam hiervan zal ik achteraf bekend maken maar ik wil beginnen met
het delen van het citaat dat Beunders aanhaalt en dat gaat over de
rol van de overheid. In dit citaat aangeduid als “hij”
Dit
citaat is van bijna twee eeuwen geleden van de politiek-filosoof en
socioloog Alexis de Tocqueville. We hebben het nu dus over begin
negentiende eeuw., met de opkomst van de industriële revolutie (ik
kom daar later nog op terug). Wat mij vooral frappeert is dat de
Toqcueville al de effecten van een doorgeschoten overheid op de
samenleving kon duiden. Het smoort het initiatief en maakt de burger
tot wat je nu “klant of consument” zou noemen. Een consument die
moeilijk tevreden kan worden gesteld en naar de overheid kijkt als
Tros Radar naar UPC of T-Mobile
Maar
Hoogleraar Beunders is niet van gisteren en laat zich ook gelden in
hetzelfde artikel. Ik citeer:
En
constateert Beunders dat..
En
dit geldt ook in hoge mate voor de Ruimtelijke Ordening en het
ruimtelijk ontwerpen. Eigenlijk is de overheid een institutie die
verkeert in een vorm van identiteitscrisis; die overheid is altijd
een spiegel van de samenleving en het tijdsgewricht. De vraag hoe nu
verder is niet zonder meer te beantwoorden.
Er
moet breder worden gekeken en gezocht. CDA-prominent en voormalig
bankier bij de Rabo- en de Wereldbank Herman Wijffels legde een weekgeleden op Lowlands University haarfijn uit dat we aan het einde
zitten van het tijdperk van de industriële revolutie. Een tijdperk
van twee eeuwen, dat louter en alleen gebaseerd was op groei. Aan die
groei zitten ecologische, klimatologische en grondstoffelijke
grenzen. De schulden- en financiële crisis laat volgens Wijffels
zien dat geld met geld maken – waarbij vastgoed een essentieel
onderdeel vormt – niet ongestraft kan blijven.
Het
hiervoor vermelde wil echter niet zeggen dat de stad zich niet kan
ontwikkelen. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar Berlijn. De stedelijke
overheid van Berlijn – de hij van de Tocqueville - is sinds
het begin van deze eeuw failliet en toch tot op de dag van vandaag is
Berlijn zeer leefbaar en blijft deze zich ontwikkelen.
Simpele
en eenduidige antwoorden zijn bij de vraag “hoe nu verder” niet
voorhanden; de toekomst moet worden gerealiseerd in een zoektocht en
daarmee niet meer in blauwdrukken.
Afrondend
kom ik tot de volgende punten waarvan ik denk dat ze belangrijk zijn
voor de ruimtelijke ontwikkeling van de stad en het vak van
ruimtelijk professional:
- Doen met dat wat je hebt. Op deze tentoonstelling zal je een aantal voorbeelden zien hoe dat wordt geïnterpreteerd. Het gaat dan om het anders gebruik van leegstaande kantoren, leegstaand industrieel vastgoed, braakliggende terreinen, andere inrichting van binnenterreinen, etc.
- De komende decennia is experimenteel de structurele vorm en tijdelijk het nieuwe permanent. Ook hiervan zijn mooie voorbeelden te vinden op deze tentoonstelling.
- Eigen initiatief mogelijk maken en zo nu en dan een beetje als mediator optreden is de enige uitweg om te komen uit de patstelling overheid versus de burger als (ontevreden) consument.
Ik
heb ook nog een vraag. De overheid en het ambtelijke apparaat zijn
ook op zoek, dat moge duidelijk zijn. Bashen - hoewel vaak terecht -
is niet een oplossing of bijdrage. Ik wil jullie vragen ons te helpen
bij die zoektocht. We zijn al heel voorzichtig begonnen met inmiddels
de LinkedIn-groep Karspelpr8tig. Ik wil jullie vragen om
jullie talent en passie ook kritisch in te zetten om ons te helpen
tot een betere en op de toekomst gerichte organisatie te verworden.
Een organisatie die niet zondermeer kiest voor instandhouding van
systemen, maar de Amsterdamse burger als uitgangspunt neemt en zich
daarbij in een andere rol wil opstellen, als civil server.
En
tot slot wil ik de bottom-up initiatiefnemers het volgende
meegeven. Inderdaad, jullie zouden de stad kunnen bezitten. Maar laat
je daarbij niet verleiden tot systeemprotocollen die dateren van voor
2008. Jullie hebben – en dat geldt voor elk initiatief op zich –
meerwaarde en dat is van te grote betekenis om te worden verspild
door concurrentie in wedstrijden, prijsvragen en pitches. Het
zuigt energie en gaat ten koste van jullie eigenwaarde. Dus
ruimtelijke en stedelijk professionals, houd daar collectief mee op.
En ga voortaan uit van het adagium “ruimte krijg je niet, die moet
je nemen”.
En
met dit adagium wil ik ook de tentoonstelling openen en iedereen uit
nodigen de ruimte te nemen om van deze mooie tentoonstelling te
genieten. “We own the city”.
Uitgesproken door Jurgen
Hoogendoorn bij de opening van WeOwnTheCity op 24.08.2012
Extra notities:
- Zie voor meer over de netwerkdemocratie: www.netdem.nl
- Zie voor meer over Liquid Feedback: www.liquidfeedback.org
- De stadsloods heeft alle afvallers van de prijsvraag voor het Zeeburgereiland inmiddels benaderd met het doel hen te helpen bij het vinden van andere locaties.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten