Op de Valreep Dierenasyl

Oostpoort in Amsterdam-Oost was ooit beter bekend onder de naam ‘Polderweggebied’, refererend aan de weg die het gebied vanaf de Linnaeusstraat tot aan het water van de Ringdijk omgrensde. De nieuwe naam is gegeven door Stadsdeel Oost en de ontwikkelingscombinatie OCP (Stadgenoot, Ymere en Bouwfonds) die hier een nieuw stedelijk centrumgebied ontwikkelen. De wijk moet gekenmerkt worden door de grote mix aan voorzieningen en functies: een winkelcentrum, woningen, horeca, sportaccomodaties, culturele instellingen, onderwijsinstellingen, maatschappelijke voorzieningen en een parkeergarage. De planvorming van het gebied is te kenmerken als een klassieke vorm van top-down planning.

            In dit gebied, op Polderweg 120, bevindt zich een gemeentelijk monument. Het gebouw was oorspronkelijk de Ammoniakfabriek van de Oostergasfabriek, maar staat in de buurt met name bekend als het Dierenasiel Polderweg, dat hier jarenlang in gevestigd was. In juli 2011 werd het gebouw gekraakt. Hoewel kraken illegaal is en er zodoende geen sprake is van een “officieel” bottom-up proces, is er in dit project bij uitstek sprake van een beweging van onderaf. Het project past exact in de gestelde definitie van bottom-up.

Profiel initiatiefnemer en doel project

Een groep van ongeveer veertig krakers heeft in juli het pand gekraakt. De leden van deze groep zijn veelal tussen de twintig en de dertig en woonachtig in Amsterdam-Oost. Het doel van het project is tweeledig. De groep is van mening dat de inrichting van deze buurt zich voltrekt dankzij handige één-tweetjes tussen woningcorporaties, ontwikkelaars en het stadsdeel. Er wordt een dure wijk gebouwd, waarvoor verschillende sociale huurwoningen hebben moeten wijken. Het eerste doel van de groep is dan ook om dit aan de orde stellen. Ten tweede willen de initiatiefnemers, die zich verenigd hebben onder de naam Op de Valreep Dierenasyl een levendige, sociaal-culturele plek creëren met behoud van het gebouw. Uiteindelijk zou een soort mix tussen de Westergasfabriek en de geitenboerderij in het Amsterdamse Bos moeten ontstaan in Oostpoort: een plek voor en door de buurt.

Programma en planning

Momenteel wordt de grootste zaal gebruikt voor concerten en culturele evenementen. In dezelfde zaal worden echter ook sportlessen, workshops en filmavonden georganiseerd. Buurtbewoners mogen ideeën aandragen en kunnen activiteiten voorstellen of zelf organiseren. De andere ruimtes zijn meer ingericht in een huiskamercafésfeer. Er wordt niet gewoond in het complex. Omdat de groep illegaal is, is er geen sprake van een langetermijnplanning.

Financieel traject, organisatiestructuur en eigendomssituatie

De programmering en activiteiten van Op de Valreep worden vooralsnog gefinancierd met giften van buurtbewoners en de krakers zelf. Bovendien worden veel activiteiten mogelijk gemaakt door de inzet van vrijwilligers. Er is nog niet gekozen voor een rechtsvorm, omdat de groep op die wijze zichzelf zou institutionaliseren, hetgeen uiterst onverstandig zou zijn gezien de illegaliteit van de bezigheden.

De krakers hebben voorgesteld aan het Stadsdeel om het gebouw van de eigenaar (Ymere) te kopen en zelfstandig te renoveren en van een nieuwe functie te voorzien. Vooralsnog is hier niet op ingegaan, waardoor het financiële en organisatorische traject momenteel stil staat.

Locatie-eigenschappen en schaal

Momenteel is Oostpoort een groot gebied waar de bouw grotendeels stil ligt en zodoende een groot terrein braak ligt. In de toekomst zal het zich kenmerken door nieuwbouw en enkele overgebleven industriële bouwwerken, waar het gemeentelijk monument er één van is. Het gebouw beslaat ongeveer 300 m2.

Status en toekomstperspectief

Het voormalige Dierenasiel heeft momenteel de functie die de initiatiefnemers wilden. Het gebruik van het gebouw door de krakers is echter illegaal, wat zij het liefst anders zouden zien. De krakers hebben voorgesteld het gebouw te kopen of te huren om vervolgens zorg te dragen voor de ontwikkeling en exploitatie ervan. Er zijn verschillende voorbeelden van situaties waarin een illegale kraak is omgezet in een legale (veelal tijdelijke) ingebruikname van een locatie. Het is nog niet duidelijk of Op de Valreep dit voor elkaar kan krijgen. 

Bovenstaande tekst is tot stand gekomen door een interview met Imre van Op de Valreep.